Kiedy Władysław Stasiak konstruował „Razem bezpieczniej”, mało kto był przekonany, że rządowy program, koordynowany centralnie przez ministerstwo jest w stanie poruszyć, pobudzić i uaktywnić społeczności lokalne, zintegrować różne podmioty, instytucje, a także samych mieszkańców małych miejscowości, dla rozpowszechniania bezpiecznych postaw i zachowań wśród mieszkańców.

 

 

Z perspektywy 10 lat funkcjonowania Programu można stwierdzić, że dzięki realizacji projektów, dofinansowanych w ramach ogłaszanych co roku konkursów (naborów), udało się zainicjować współpracę lokalnych podmiotów, które przygotowując wspólne przedsięwzięcia wypracowały rozwiązania systemowe, mające na celu poprawę różnych aspektów bezpieczeństwa na swoim terenie.

 

 

​

Program „Razem bezpieczniej” z założenia i w praktyce jest kierowany do społeczności lokalnych, które wiedzą najlepiej z jakimi zagrożeniami mają do czynienia na swoim terenie. To społeczności lokalne zdają sobie sprawę jaka tematyka profilaktyczno – edukacyjna z zakresu bezpieczeństwa i porządku publicznego jest najbardziej potrzebna i właściwa.

Już sama koncepcja Programu zmusza instytucje i podmioty działające na terenie gminy, miasta, powiatu, województwa do gromadzenia informacji, sporządzania analizy zagrożeń, identyfikacji problemów oraz  powoduje konieczność integracji sił, kompetencji, wiedzy, doświadczeń, kreatywności, w celu przygotowania i realizacji projektu, który będzie obejmował jak najszerszą społeczność i będzie zawierał jak największą liczbę działań profilaktyczno-prewencyjnych.

​

Głównym zadaniem Programu jest zapewnienie bezpieczeństwa w miejscach publicznych,  szczególnie poprzez tworzenie lokalnych systemów bezpieczeństwa. Dotyczą one działań na rzecz bezpiecznej przestrzeni, bezpiecznej infrastruktury oraz przeciwdziałania patologiom społecznym i przestępczości pospolitej, do których należą działania profilaktyczno-prewencyjne, informacyjne, edukacyjne.

​

Pełna nazwa aktualnej edycji programu to „Program ograniczania przestępczości i aspołecznych zachowań Razem bezpieczniej im. Władysława Stasiaka na lata 2016 i 2017”. Program ma wpływ na poprawę bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także przyczynia się do wzrostu poziomu wiedzy.  Z  perspektywy lat wydaje się cenną wartością fakt, że Program aktywizuje społeczności lokalne, które czują się coraz bardziej odpowiedzialne za poprawę bezpieczeństwa i zapobieganie przestępczości i aspołecznych zachowań w swojej miejscowości. Dzięki funkcjonowaniu Programu, samorządy mają realne możliwości wpływu na to co dzieje się na ich terenie i wraz z instytucjami a także, a może przede wszystkim, ze wszystkimi mieszkańcami, mogą najskuteczniej zadbać o swoje bezpieczeństwo.

Cel główny zapisany w Programie to wspieranie działań na rzecz bezpieczeństwa społeczności lokalnych. Jest on realizowany przez trzy cele szczegółowe, związane z bezpieczeństwem w miejscach publicznych ze szczególnym uwzględnieniem tworzenia lokalnych systemów bezpieczeństwa, przeciwdziałaniem zjawiskom patologii oraz ochroną dzieci i młodzieży oraz edukacją dla bezpieczeństwa.

​

Cele skonstruowane na dużym poziomie ogólności pozwalają na swobodę wyboru konkretnych tematów przez podmioty zgłaszające się do Programu. W ramach Programu wspierane są przede wszystkim kompleksowe (systemowe) przedsięwzięcia na rzecz bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej poprawiające infrastrukturę bezpieczeństwa, szczególnie poprzez lokalne systemy bezpieczeństwa, a także inicjatywy dotyczące  przeciwdziałania patologiom społecznym, w tym przemocy, narkomanii oraz ograniczania dostępu do substancji psychoaktywnych, tzw. dopalaczy.

​

Działania prowadzone są na terenie całego kraju. Realizacja projektów poprzedzona jest diagnozą, oceną możliwości ich wdrożenia przez wnioskodawców oraz określeniem zakresu zadań wpisujących się w obszary Programu. Projekty złożone w ramach naboru wniosków, weryfikowane są przez właściwe instytucje odpowiedzialne za ocenę i wybór projektów.  Projekty wybierane przez komisje eksperckie na dwóch poziomach wojewódzkim i ostatecznie centralnym, rekomendowane przez Zespół koordynujący Program oraz zatwierdzane przez ministra spraw wewnętrznych i administracji, są najlepszymi, najbardziej innowacyjnymi i efektywnymi przedsięwzięciami profilaktycznymi, które realizowane na poziomie lokalnym, wpływają na wzrost świadomości zagrożeń oraz propagują  wzorce bezpiecznych zachowań w całej Polsce. 

​

Poza projektami lokalnymi Rządowy program wspiera również inicjatywy ogólnopolskie organizowane przez różne podmioty. Warto  wspomnieć o Mistrzostwach Świata Dzieci z Domów Dziecka w Piłce Nożnej organizowanych od 2012 roku przez Stowarzyszenie Nadzieja na Mundial albo o Konkursie pn. „Sztuka wyboru” na filmy o tematyce profilaktycznej, organizowanym przez Komendę Wojewódzką Policji w Bydgoszczy podczas Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Filmowej Camerimage. Ogólnopolskie Turnieje Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego organizowane przez PZMot. wraz z MSWiA, MEN, MIiB i KGP również wpisane są do Programu. Tematyka tych inicjatyw jest różnorodna, ale wpisuje się w cele Programu i je uzupełnia na obszarze całego kraju. Takie inicjatywy włączane są do Banku Dobrych Praktyk Programu i promowane na stronie internetowej „Razem bezpieczniej”.

​

W roku 2017 w programie „Razem bezpieczniej” znalazła się nowa ogólnopolska akcja zainicjowana przez KGP pod patronatem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji „Kręci mnie bezpieczeństwo …nad wodą”,  oraz „Kręci mnie bezpieczeństwo…przez cały rok szkolny”. Są to akcje należące do ogólnopolskiej kampanii Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji pn. „Kręci mnie bezpieczeństwo” i realizującej akcje z różnych zakresów bezpieczeństwa przez cały rok kalendarzowy.

​

Przez 10 lat działania Programu, który w początkowym okresie był pionierskim na ówczesne czasy rządowym programem profilaktycznym, w innych resortach powstały programy odpowiadające kompetencjom poszczególnych ministerstw. Niektóre obszary z programu funkcjonującego w latach 2007-2015, zostały przejęte przez właściwe resorty, a druga edycja Programu zawiera cele będące w całości w kompetencji ministra spraw wewnętrznych i administracji. 

Na przestrzeni 10 lat obowiązywania pierwszej i drugiej edycji programu, z wnioskami o dofinansowanie projektów występowali zarówno samorządowcy, jak i organizacje pozarządowe oraz urzędy wojewódzkie.

W działania zaplanowane w projektach zaangażowane było najczęściej większość podmiotów, instytucji
i środowisk funkcjonujących w danej społeczności. Program zintegrował wiele lokalnych instytucji, które przygotowywały i wdrażały projekty w oparciu o coraz nowocześniejsze narzędzia dotarcia do różnych grup społecznych z informacją, edukacją, profilaktyką niebezpiecznych zachowań zagrażających zarówno w domu,  w  rodzinie, w szkole, w relacjach rówieśniczych,  jak i w przestrzeni publicznej - na ulicy, na drodze, w przestrzeniach publicznych. Najczęściej poruszane tematy projektów dotyczą bezpieczeństwa publicznego, edukacji w ruchu drogowym, zarówno pieszych, jak i kierowców, podstawowych zasad pierwszej pomocy,  ochrony dzieci i młodzieży przed wszelkimi formami patologii społecznych, środków psychoaktywnych, dopalaczy, cyberzagrożeń, hejtu w sieci, edukacji skierowanej do seniorów. Program ma również za zadanie poprawiać wizerunek i zwiększać zaufanie społeczeństwa do służb, szczególnie do Policji. Służby zaangażowane są w działania profilaktyczne w ramach Programu, jako eksperci, współorganizatorzy przedsięwzięć, a także jako odbiorcy części działań. W celu efektywniejszego dotarcia Policji do społeczności lokalnych, jako jeden z celów szczegółowych w drugiej edycji Programu wyodrębniony został cel z zakresu działań dzielnicowego w środowisku lokalnym, na który można było przesyłać projekty. Równolegle została przeprowadzona kampania społeczna „Dzielnicowy bliżej nas” i uruchomiono aplikację „Moja komenda”, dzięki której każdy może skontaktować się ze swoim dzielnicowym.

​

Program przez lata zdobywa doświadczenie, zmienia się i ewaluuje. Ostatnie lata poza przebudową obszarów oddziaływań Programu, przyniosły również wyodrębnienie priorytetowych celów szczegółowych. Pozwalają one na precyzyjne określenie konkretnych tematów, które minister spraw wewnętrznych i administracji wraz z Międzyresortowym Zespołem ds. Programu, uważają za najważniejsze (wiodące) w danym roku.

Na przykład w tym roku Pan Mariusz Błaszczak, Minister SWiA, koordynator programu, w myśl rekomendacji Zespołu ds. Programu, przyjął jako priorytet projekty dotyczące modernizacji i przebudowy przejść dla pieszych w miejscach szczególnie uczęszczanych na danym terenie.

​

Stąd też zmiany w zawartości projektów, które przeobraziły do tej pory w większości miękkie działania profilaktyczno-edukacyjne, na twarde przedsięwzięcia inwestycyjno – modernizacyjne.

​

Wraz z trwaniem Programu, przez lata zmieniają się sposoby dotarcia do różnych grup społecznych, szczególnie do dzieci i młodzieży. Działania miękkie, które są nadal realizowane w projektach wychodzą naprzeciw wyzwaniom nowoczesności i dotyczą niebezpieczeństw związanych z internetem, takich jak hejt, cyberprzestępczość, a także używaniem środków psychoaktywnych w tym dopalaczy oraz przemocy rówieśniczej, konfliktów grupowych w szkole, agresji psychicznej (słownej) i fizycznej. Większość projektów ma swoje strony internetowe, miejsce na fb i twiterze. Wiele projektów korzysta z postępu i nowych możliwości technicznych, tworzy spoty, filmy, teledyski, aplikacje i korzysta z różnych multimedialnych  i  interaktywnych narzędzi.

​

W tym roku, co jest warte przywołania,  wyodrębniono również nową kategorię projektów „mikro”. Zgodnie
z postulatami stworzenia możliwości aplikowania o dofinansowanie z Programu dla małych miejscowości, przyjęto możliwość przekazania dofinansowania społecznościom do 10 000 mieszkańców, które ze względu na mały zasięg oddziaływania projektów miały wcześniej nikłe szanse na pozyskanie środków finansowych
z Programu. 

​

Rezultaty? W okresie od 2007 do 2015 roku samorządom i organizacjom pozarządowym przyznano dofinansowanie łącznie dla 397 projektów na kwotę blisko 27.000.000 zł, natomiast w 2016 roku dofinansowanie uzyskały 52 projekty na kwotę blisko 3.000.000 zł.

​

Systemy monitoringu, miasteczka ruchu drogowego, nowoczesny sprzęt do ratowania życia i zdrowia, unowocześnione i zmodernizowane przejścia dla pieszych – to efekty policzalne. Dla przykładu, w Gminie Jeziorany (woj. warmińsko-mazurskie) zakupiono nowy sprzęt do rozbudowy miejskiego monitoringu, a w Gminie Miasto Mrągowo (woj. warmińsko-mazurskie) w ramach projektu doświetlono 6 przejść dla pieszych na odcinku ulicy Wojska Polskiego, która ze względów lokalizacyjnych jest szczególnie intensywnie użytkowana przez pieszych i kierowców.

​

A co z profilaktyką, edukacją? Szkolenia, warsztaty, filmy, spektakle, kampanie, akcje, rozmowy, debaty, lekcje, zajęcia, ćwiczenia, szeroka gama form dotarcia do poszczególnych osób i szerszych grup.  W Gminie Strawczyn (woj. świętokrzyskie) zorganizowano kursy karate i samoobrony, punkt konsultacyjny (prawnik, specjalista terapii uzależnień), szkołę dla rodziców, wychowawców, warsztaty okolicznościowe oraz wykłady tematyczne w świetlicach wiejskich. Natomiast projekt Gminy Koluszki (woj. łódzkie) ukierunkowany był na wzbudzanie pasji sportowych, artystycznych i zawodowych oraz promocję konstruktywnego spędzania wolnego czasu wśród dzieci i młodzieży w celu skutecznego zapobiegania zjawiskom patologii społecznej.

​

Działania profilaktyczne, tak jak oddziaływania wychowawcze mają za zadanie tu i teraz przekazać wiedzę, umiejętności, doświadczenia, ostrzec, pokazać, wyczulić, uświadomić,  a na koniec ukształtować, uformować.

Rezultaty dojrzymy w perspektywie długofalowej, w dojrzałych decyzjach, świadomych i odpowiedzialnych wyborach ludzi, w bezpiecznych zachowaniach, pokojowym rozwiązywaniu konfliktów, serdeczności i mądrości życiowej, trosce o innych, o wspólnotę, o sąsiada, o przechodnia o kolegę, o siebie.

​

Praca od podstaw, uszlachetniająca, zmieniająca pokolenia i kształtująca postawy społeczności przez lata.

Niezbędna jak powietrze i niezauważalna dopóki jej nie zabraknie.

​

Anna Rodek
Naczelnik
b. Wydziału Promocji Bezpieczeństwa Publicznego
Departamentu Komunikacji Społecznej MSWiA

​

Tomasz Deptuła
b. Zastępca Dyrektora
Departamentu Komunikacji Społecznej MSWiA

​

​​Źródło: mswia.gov.pl